Wszelkie czynności mające na celu stymulowanie rozwoju mowy powinny mieć formę zabawy, być przyjemnością dla dziecka, przebiegać w swobodnej i radosnej atmosferze. Nie należy dziecka do niczego zmuszać, bo przyniesie to skutek odwrotny do zamierzonego – niechęć do mówienia. Ważne jest, by chwalić nie tylko rezultaty, ale też włożony wysiłek, zwłaszcza jeśli coś było dla dziecka trudne.

ZABAWY I ĆWICZENIA WARG I POLICZKÓW

• Minki – naśladowanie min:
  wesołej – płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki, smutnej – podkówka z warg, obrażonej – wargi nadęte, zdenerwowanej – wargi wąskie.
• Całuski – przesyłanie całusków, wargi wysunięte do przodu, cmokanie.
• Rybka – wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb.
• Ziewający hipopotam – maksymalne oddalenie od siebie wargi górnej i dolnej (jak przy wymowie „a”).
• Uśmiechnięta żabka – oddalanie kącików ust.
• Zły pies – naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów, warczenie psa.
• Przywoływanie pieska – cmokanie, gwizdanie;
• Usypianie zwierzątek – wymowa wydłużonego „aaa, aaa, aaa” przy otwartych ustach.
  Gorąca zupa – dmuchanie na złożone w kształcie talerza ręce.
• Echo – dobitne wymawianie za opiekunką samogłosek a, o, e, u, y, i
• Kotki – dziecko robi pyszczek (wargi do przodu) i przesuwa nim w prawą i w lewą stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko trzyma słomkę). Kot ziewa, oblizuje się itp.
• Masaż warg – nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.
• Baloniki – nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł – dziecko palcami uderza w policzki.
• Zajęczy pyszczek – wciąganie policzków do jamy ustnej.
• Motorek – parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.
• Wzywanie pomocy – wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o – naśladowanie karetki pogotowia, i-u – naśladowanie policji, e-u – naśladowanie straży pożarnej.

ZABAWY I ĆWICZENIA JĘZYKA

• Kotki – kotek pije mleko (szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi).
• Zmęczony piesek – dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę.
• Sięgnij jak najdalej – kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę.
• Szczoteczka – język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. W trakcie zabawy naśladujemy płukanie buzi wodą – powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp.
• Język na defiladzie – język maszeruje jak żołnierz:
  na raz – czubek języka na dolną wargę,
  na dwa – czubek języka do prawego kącika ust,
  na trzy – czubek języka na górną wargę,
  na cztery – czubek języka do lewego kącika ust.
• Cyrkowiec – język próbuje wykonać różne sztuczki np.
  górkę – czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę – przez którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę – układanie wąskiego języka, wahadełko – przesuwanie językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą, język nie dotyka warg.
• Łyżeczka – unoszenie przodu i boków języka,
• Łopatka – wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.
• Koniki – czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się iha, iha.
• Żabka – dziecko z talerzyka zbiera płatki kukurydziane za pomocą czubka języka, stara się wyciągnąć długi język, jak u żaby.
• Język masażysta – czubek języka masuje delikatnie podniebienie, dziąsła na górze i dole, wargi, policzki od środka, próbuje rysować kreseczki, kółeczka.

ZABAWY I ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKIEGO

• Zabawa z wykorzystaniem bajeczki logopedycznej „Chory Tomek”:
  Tomek bardzo źle się czuł i zachorował. Chłopiec był kapryśny, nie chciał jeść, był senny i bardzo kaszlał (naśladowanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej, kaszel z językiem daleko wysuniętym do przodu). Mamusia wezwała pogotowie (eo, eo, au, au,). Przyjechała pani doktor i zaleciła Tomkowi płukanie gardła, połykanie tabletek, picie syropu (naśladowanie tych czynności) oraz inhalacje (zaciskanie na przemian dziurek nosa i wolne oddychanie). Chłopiec bardzo zmęczony, ziewa i zasypia. Podczas spania chrapie (na wdechu i wydechu).
• Nadmuchiwanie baloników.
• Puszczanie baniek mydlanych.
• Echo – powtarzanie sylab: ka, ko, ke, ku, ky, ki, ką, kę; ak, ok, ek, uk, yk, ik, ąk, ęk; aka, oko, eke, uku, yky, iki; tak samo z głoską „g”. Głębokie oddychanie ustami przy zaciśniętych nozdrzach. Głębokie oddychanie nosem przy zamkniętych ustach.

ZABAWY I ĆWICZENIA SZCZĘKI DOLNEJ

• Naśladowanie ziewania.
• Wąchanie kwiatów – duży wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski aaa (jako zachwyt), ooo (jako zdziwienie).
• Chwytanie górnej wargi dolnymi zębami.
• Opuszczanie i unoszenia dolnej szczęki. Wymawianie szerokiego a i przechodzenie do wymawiania a połączonego z głoską s (aaas).
• Ruchy szczęki dolnej w prawo i w lewo przy wargach rozchylonych i zamkniętych.
• Głęboki wdech nosem i wydech ustami z jednoczesną wymową głoski a, tak samo z wymową głoski o.

Opracowanie:

Beata Kulig – psycholog